HALKIMIZ ÖZGÜRLÜKÇÜ B?R ANAYASA ?ST?YOR

Memur-Sen taraf?ndan yap?lan ‘Sahadan Yeni Anayasaya Ara?t?rmas?’ndan, haz?rlanmas? sürecinde katk? sunacaklar?, ötekile?tirmeyen, inançlara sayg?l? ve inançlar? güvence alt?na alan bir anayasa talebi ç?kt?.

Memur-Sen taraf?ndan, Doç. Dr. Osman Can’?n direktörlü?ünde, SAD (Strateji Ara?t?rma ve Dan??manl?k) ve ADAMOR Ara?t?rma’ya yapt?r?lan Yeni Anayasa Ara?t?rmas?’n?n sonuçlar?, 12 Eylül’ün y?ldönümünde düzenlenen bir panelle aç?kland?. Panel öncesi ara?t?rmayla ilgili bilgi veren Memur-Sen Genel Ba?kan? Ahmet Gündo?du, 1982 anayasas?yla ilgili sorduklar? soruya, kat?l?mc?lar?n yüzde 57,3’ünün demokratik bulmad?klar? yönünde bir cevap ald?klar?n? söyledi. Gündo?du, ‘kesinlikle yeni bir anayasa yap?lmas? gerekir’ diyenlerin oran?n?n ise yüzde 61 oldu?unu kaydetti.

Memur-Sen Genel Ba?kan? Ahmet Gündo?du taraf?ndan aç?klanan Yeni Anayasa’ya yönelik baz? sorulara verilen cevaplar ?u ?ekilde:

'Yeni anayasan?n haz?rlanmas? sürecinde katk?n?z?n olmas?n? ister misiniz’ sorusuna ise yüzde 71.3’lük bir kesin kesinlikle katk? sunmak istedi?ini söylerken, sadece yüzde 13,6’l?k bir kesim sürecin içinde yer almak istemedi?ini belirtti.

Yeni anayasada kesinlikle olmas? gereken hususlarda ise özgürlük, demokrasi, e?itlik, insan haklar? ilk s?rada yer ald?.

Yeni Anayasa’n?n kim taraf?ndan yap?lmas? gerekti?ine yönelik soruya ise, yüzde 61,1’lik bir oran ‘TBMM ve Sivil Toplumun ortak çal??mas?yla yap?lmal?d?r’ ?eklinde cevapland?r?rken, yüzde 19’luk kesim, yeni anayasan?n TBMM taraf?ndan haz?rlanmas? gerekti?ini dile getirirken, sadece yüzde 7,7’lik kesim, yeni anayasan?n kurucu meclis taraf?ndan yap?lmas? gerekti?ine yönelik görü? bildirdi. Yeni anayasan?n mevcut TBMM taraf?ndan yap?lam?n? isteyenlerin oran? ise yüzde 63,3 oldu.

Anayasada yer almas? istenen en temel kavram ise s?ras?yla insan onuru ilk s?ray? ald?. Yeni anayasada ideolojilere yer verilmesini isteyenlerin oran? yüzde 10,4 iken, yüzde 90’a yak?n bir oran ideolojiden ar?nm?? bir anayasa iste?ini ifade  etti. Yeni anayasan?n toplumun bütün kesimlerine e?it mesafede olmas? gerekti?ini söyleyenlerin oran? yüzde 95,4 olarak tespit edildi. Yeni anayasan?n inaçlar aras?nda ayr?m yapmas?n? istemeyenlerin oran? da yüzde 93,9 olarak gerçekle?ti.

Yeni anayasan?n hem devleti hem bireyi öncelikli olarak görmesi gereti?ini söyleyenlerin oran?, birbirine yak?n ç?karken, her iki sorunun çarprazlamas?nda, bireyin önceli?inin öne ç?kt??? görüldü.

Yeni anayasada ba?lang?ç bölümü olmamas? gerekti?ini söyleyenlerin oran?, yüzde 64 olarak tespit edilirken, ba?lang?ç bölümünü savunanlar ise yüzde 17,6 olarak belirlendi.

Memur-Sen’in ara?t?rmas?na kat?lan kat?l?mc?lar, “Yeni Anayasa de?i?tirilemez hükümler içermelidir” önermesine, farkl? kesinlik düzeylerinde olmakla birlikte, olumsuz yan?t vermekte.

“Yerel yönetimler kültürel, etnik veya inanç farkl?l?klar?na göre belirlenmemelidir” önermesi, farkl? kesinlik düzeylerine kar??l?k gelmekle beraber, kat?l?mc?lar?n toplam yüzde 81,3’ü taraf?ndan olumlu bir ?ekilde yan?tlanmakta. “Ordu dâhil hiçbir kurum meclis denetimi d???nda b?rak?lmamal?d?r” önermesi, de?i?ik kesinlik düzeylerine denk dü?mesine ra?men, kat?l?mc?lar?n toplam yüzde 84,6’s? taraf?ndan onaylanmakta. Söz konusu önermeye kar?? ç?kanlar?n toplam oran? ise yüzde 15,4 olarak ç?kmakta.

“Yarg? ideolojik olmamal?d?r” önermesine verilen yan?tlar incelendi?inde, farkl? kesinlik düzeylerinde olmakla beraber, kat?l?mc?lar?n yüzde 87,2’sinin önermeyi destekledi?i görülmekte. Önermeye kar?? ç?kanlar?n oran? ise yüzde 13 civar?nda. Bu durum, yarg?n?n her türlü ideolojik de?erden, temelden, tercihten ar?nd?r?lm?? bir yap?ya kavu?mas? gerekti?i ?eklinde de?erlendiriliyor.

“Askeri, idari ve adli yarg? ayr?m?na son verilmelidir” önermesi, kat?l?m düzeylerinin toplam? aç?s?ndan bak?ld???nda, yüzde 80 civar?nda bir destekle kar??la??rken, yüzde 20 civar?nda da bir kar?? ç?k??a yol açmakta. Bu sonuç, hiçbir tart??maya mahal b?rakmayacak bir biçimde, yarg?daki bölünmü?lü?ün son bulmas? gerekti?ini ortaya koymakta.

“Yarg?lamada uluslararas? standartlara riayet edilmelidir” önermesine verilen yan?tlar?n “kesinlikle kat?l?yorum” (yüzde 36,5) ve “kat?l?yorum” (yüzde 32,7) seçeneklerinde yo?unla?makta. “K?smen kat?l?yorum” (yüzde 19,5) seçene?i de dâhil edildi?inde, önermeyi destekleyenlerin toplam oran? yüzde 90’a yakla?makta.

“Yeni anayasada Meclis, Anayasa Mahkemesi, Bakanlar Kurulu gibi egemenlik yetkisi kullanan baz? temel kurumlar d???nda hiçbir kuruma yer verilmemelidir” önermesi, “kesinlikle kat?l?yorum”, “kat?l?yorum” ve “k?smen kat?l?yorum” seçeneklerinin toplam aç?s?ndan de?erlendirildi?inde, yüzde 70 civar?nda bir onaylanma düzeyine sahip ç?kt?. Bu bulgular, toplumun yeni anayasada birkaç temel kurum d???nda hiçbir kuruma yer verilmemesi gerekti?i dü?üncesine büyük oranda kat?ld???n? göstermekte.

“Herkesin özgürlü?ünün birbirinin özgürlü?ü ile s?n?rl? oldu?u ifadesi yeterli olmal?, devlete ayr?ca s?n?rlama imkân? tan?nmamal?d?r” önermesi, kat?l?mc?lar?n toplam yüzde 81,3’ü taraf?ndan kabul edilmekte. Bu da, toplumun özgürlükler noktas?nda son derece hassas oldu?unun aç?k bir göstergesi.

“Seçme-seçilme hakk?n?n kullan?m? ve kamu memuriyeti dahi olsa k?l?k-k?yafet, inanç, ya?am tarz? vs. nedeniyle insanlar?n özgürlükleri s?n?rland?r?lmamal?d?r” önermesine verilen yan?tlar incelendi?inde, sadece “kesinlikle kat?l?yorum” ve “kat?l?yorum” seçeneklerinin toplam? yüzde 76,2 oran?nda gerçekle?ti.

“Yeni anayasa herkesin özgürlü?ünü esas almal?d?r” önermesine verilen yan?tlar incelendi?inde, “kesinlikle kat?l?yorum” ve “kat?l?yorum” seçeneklerinde önemli bir yo?unla?man?n bulundu?u görülmektedir. Sadece bu iki seçene?in toplam? neredeyse yüzde 80’i bulmakta. Önermeye k?smen kat?ld???n? ifade edenler de dikkate al?nd???nda, bu oran yüzde 94’ü bulmaktad?r. Bu sonuçlar, yeni anayasan?n herkesin özgürlü?ünü esas alan bir ortak paydada haz?rlanmas? gerekti?ini aç?k bir ?ekilde ortaya koymakta. 

“Devlet tüm özgürlükler ve ki?isel tercihler kar??s?nda tarafs?z kalmal?d?r” önermesi, özgürlüklere ili?kin tüm önermelerde oldu?u gibi, büyük oranda destek bulmakta. Kesinlik düzeyleri aras?ndaki farklar gözetilmeksizin bak?ld???nda, önermenin kat?l?mc?lar?n yüzde 88,3’ü taraf?ndan kabul edildi?i, yüzde 11,7’si taraf?ndan ise kabul edilmedi?i görülmekte.

“Grup ve kültürel kimlik alan?ndaki özgürlükler tan?nmal?, ama bireyin grup içinde dahi özgürlü?ü korunmal?d?r” önermesi de büyük bir oranda desteklenmekte. Buna göre, kat?l?mc?lar?n yüzde 88,8’i de?i?ik kesinlik düzeylerinde de olsa önermeye kat?ld???n?, yüzde 11,2’si ise kat?lmad???n? ifade etmekte. Bu da, özgürlüklerin her düzeyde sa?lanmas? gerekti?ine dair güçlü bir toplumsal talebin varl???na i?aret etmekte. “Özgürlüklerin kullan?m? konusunda fiili engellerle kar??la?an kad?nlar, engelliler, çocuklar gibi kesimler için pozitif ayr?mc?l?k benimsenmelidir” önermesine, farkl? kesinlik düzeylerine denk dü?mekle birlikte, toplam kat?l?m düzeyi yüzde 90’lar?n üzerinde.

“Memurlar için grev hakk? da gerekir” önermesi, büyük bir oranda desteklenmekte. Farkl? kesinlik düzeylerine denk dü?mekle birlikte, önermeye kat?ld???n? ifade edenlerin toplam oran? yüzde 80’i bulmakta. “Memurlar için siyasi partilere üyelik yasa?? kald?r?lmal?d?r” önermesine verilen yan?tlar?n, “kesinlikle kat?l?yorum” ve “kat?l?yorum” seçeneklerinde yo?unla?t??? ve her iki seçene?in toplam?n?n yüzde 54,7’yi buldu?u görülmekte.

“Sizce devletin inançlar kar??s?nda tutumu ne olmal?d?r?” sorusuna verilen yan?tlar incelendi?inde, kat?l?mc?lar?n yar?s?ndan fazlas?n?n (yüzde 58,6) “Devlet, din ve inanç konusunda tamamen tarafs?z olmal?d?r” seçene?inde yo?unla?t??? görülmektedir. Devletin din ve inanç konusunda toplumun taleplerini tamamen kar??lamas? gerekti?ini dü?ünenlerin oran? ise yüzde 27,1 olurken bu konuda devletin yönlendirici olabilece?ini ifade edenlerin oran? yüzde 8,5; baz? durumlarda müdahale edebilece?ini belirtenlerin oran? da yüzde 5,8’dir. Bütün bu sonuçlar bir arada de?erlendirildi?inde, devletin din ve inançlar noktas?nda tarafs?z olmas?n? isteyen geni? bir toplumsal kesimin bulundu?u söylenebilir.

“E?itim diliyle ilgili ne dü?ünüyorsunuz?” sorusuna, kat?l?mc?lar?n yüzde 66,4’ü “e?itim dili Türkçe olmal?, anadiller ö?retilmelidir” ?eklinde yan?t vermekte. Di?er yan?tlar?n ise, s?ras?yla, “anadilde e?itim olmal?d?r” (yüzde 13,9), “anadilde e?itim olmamal?d?r” (yüzde 10,5) ve “anadil seçmeli ders olarak verilmelidir” (yüzde 9,1) seçenekleri aras?nda da??ld??? görülmekte. Bu sonuçlar, her üç ki?iden ikisinin, e?itim dili Türkçe kalmak kayd?yla, anadillerin ö?retilmesi gerekti?ine inand???n? göstermekte.

Memur-Sen Genel Ba?kan? Ahmet Gündo?du, toplumdaki yeni anayasa konusundaki ?srarl? talep, fark?ndal?k ve ilgi düzeyi yüksekli?ininin, yeni anayasa sürecinin h?zland?r?lmas? ve kat?l?mc? bir anlay??la sürdürülmesine yönelik bir kamuoyu bask?s? olarak yorumlad?klar?n? söyledi TBMM’nin aç?lmas?ndan hemen sonra 22-23 Ekim 2011 tarihlerini kapsayan bir takvimle, “Uluslararas? Anayasa Kongresi” düzenleyeceklerini ifade eden Gündo?du, ülkemizden ve yurt d???ndan anayasa hukuku alan?nda sayg?n akademisyenlerin kat?laca?? Kongreyle, Anayasac?l?k düzleminde ülkemizin yeni anayasa sürecinin uluslararas? bir perspektifle de?erlendirilmesine ev sahipli?i yapacaklar?n? kaydetti. Gündo?du, kongrenin tamamlanmas?ndan hemen sonra, Memur-Sen’in Yeni Anayasaya dair kurumsal görü?lerini, talep ve beklentilerinin yer ald??? bir raporu kamuoyuyla payla?arak sürece katk?lar?n? devam ettireceklerini vurgulad?.

Panel düzenlendi

Doç. Dr. Osman Can, Türkiye'de kendini devlet olarak tan?mlayan bir grubun zamanla devlet yönetimini ele geçirdi?ini ve yap?lacak yeni anayasaya ka?? ç?kt???n? söyledi. 1982 anayasas?n?n üçte ikisinin de?i?tirildi?i yönünde bir alg? oldu?unu kaydeden Can, ""Bu alg? yanl??t?r. Anayasan?n üçte biri de?i?mi?tir. De?i?en bu k?s?mlar?n büyük ço?unlu?u da hak ve özgürlükleri içermektedir. De?i?iklikler, yap?sal de?i?iklikleri içermemektedir. Aslolan bu yap?n? de?i?tirilmesidir."" diye konu?tu.

Memur-Sen taraf?ndan ‘Sahadan Yeni Anayasaya’ ad? alt?nda yap?lan ara?t?rman?n sonuçlar? aç?kland?ktan sonra bir panel düzenledi. Doç. Dr. Osman Can'?n oturum ba?kanl??? yapt??? panele Prof. Dr. Sacit Adal?, Prof. Dr. Mahmut Turhan, ?ktisatç? akademisyen Cemil Ertem, Dr. Murat y?lmaz ve Ahmet K?z?lkaya kat?ld?.

Panelde, yeni anayasaya ili?kin görü?lerinin aç?klayan Osman Can, 1982 anayasas? ile ilgili 3 önemli yap?sal de?i?ikli?in yap?ld??? kaydetti. Can, bu de?i?iklikleri ?öyle aç?klad?: ''Turgut Özal'?n anayasa de?i?ikli?inin sa?lanmas?n?n önünü açmas?, cumhurba?kan?n?n halk taraf?ndan seçilmesinin önünün aç?lmas?, Anayasa Mahkemesi ve HSYK'n?n yap?s?n?n de?i?tirilmesi."" 31 y?lda yap?lan bu yap?sal de?i?ikliklerin sonucunda yeni anayasan?n önünün aç?ld???n? belirten Can, ?öyle devam etti:

""Anayasal düzen bir araba gibidir. Araban?n içine binenler sürekli de?i?mektedir. Siz bu araban?n içine ne kadar nitelikli ki?ileri al?rsan?z al?n, araban?n kendisi de?i?medi?i müddetçe, insanlar?n nitelikleri herhangi bir anlam ifade etmez.""

?ktisatç? Cemil Ertem ise yeni anayasan?n yap?m? sürecinde uygun bir ekonomik model üzerinde de?erlendirmelerde bulundu. Bütün anayasalar?n, bir iktisadi paradigmas?n? ve sosyal s?n?flar? olu?turdu?unu belirtti. Bu çal??man? da yeni anayasa de?i?ikli?inde yer alacak s?n?flara i?aret etti?ini kaydeden Ertem, Anadolu'da ç?kan yeni s?n?f?n yeni anayasan?n olu?turulmas?nda katalizör rol ald???n? ifade etti. Türkiye'de orta s?n?f?n çok aktif oldu?unu kaydeden Ertem, yeni anayasa sürecinde bu yap?lar?n daha aktif rol oynayaca??n? söyledi.

Eski Anayasa Mahkemesi üyesi Prof. Dr. Sacit Adal? da Memur-Sen taraf?ndan haz?rlanan yeni anayasa çal??mas?n? ba?ar?l? buldu?unu kaydetti. Konu?mas?nda, 1982 anayasas? ile ilgili de?erlendirmelerde bulunan Adal?, mevcut anayasan?n tek ba??na bir vesika olmad???n? belirtti. Adal?, 82 anayasas?n?n, 1961 anayasas? ile büyük benzerlikler ta??d???n? söyledi. Her iki anayasan?n da darbe sonucu olu?turulan bir yap?ya sahip oldu?una dikkat çeken Adal?, bu anayasalar?n en büyük benzerliklerinin ise farkl?l?klar? ortadan kald?rmas? ve militaristle?meyi sa?lamas? olarak aç?klad?. 1982 anayasas?n?n, özgürlükleri engelleyen bir yap?s?n?n oldu?una dikkat çeken Adal?, ""Yeni yap?lacak anayasada bütün belirsizlikler ortadan kald?r?lmal? ve vatanda?lar? tan?mlayan de?il tan?yan bir anayasa olmal?."" diye konu?tu.

Ahmet K?z?lkaya ise yeni anayasa çal??mas? ile ilgili de?erlendirmelerde bulundu. Saha çal??mas?ndan yola ç?k?larak yap?lan ara?t?rman?n önemli bulgular? içerdi?ini kaydeden K?z?lkaya, çal??mada 50 bin ki?iye ula??ld???n? ve çal??man?n 81 ilde yap?ld???n? aktard?. K?z?lkaya, çal??mas?yla ilgili ?unlar? söyledi: ""Yeni anayasada insan onuru esas al?nmal?, her türlü etnik ve ideolojik vurgudan ar?nd?r?lm??, inançlar aras?nda ayr?m yapmayan, bütün toplum kesimlerine e?it mesafede konumlanm?? olmal? ve yeni anayasada, halk?n egemenli?i d???nda bir egemenli?e dayanmayan ve özgürlükler herkes için ve her düzeyde geçerli olmal?.""